Sundhnukagigar erupties op Reykjanes in IJsland

IJsland neemt altijd wat tijd om een eruptie een naam te geven. Aangezien de meest recente uitbarstingen op Reykjanes naast Sundhnukagigar plaatsvinden en IMO deze naam ook gebruikt zal het voorlopig Sundhnukur eruptie of Sundhnukagigar zijn.

Uitbarstingen Sundhnukagigar tot nu toe

• 18 december 2023
• 14 januari 2024
• 8 februari 2024
• 16 maart 2024
• 29 mei 2024
• 22 augustus 2024

Aardbevingen bij Grindavik november / december 2023

Vanaf eind oktober is het weer erg onrustig op Reykjanes. Vele aardbevingen en dit keer op een plek waar de ondergrondse activiteit meer zorgen baart. De plek waar veel activiteit wordt geregistreerd is onder en rondom Þorbjörn. Deze 243 meter hoge vulkaan ligt ongeveer tussen Grindavik, de Blue Lagoon en de ernaast gelegen Svartsengi energiecentrale. Op een diepte van 4 á 5 kilometer wordt een sill gevuld met naar schatting ruim 6 miljoen kubieke meter magma. Dit zorgt voor gigantische druk waardoor het land omhoog komt (land rise): maar liefst 7 cm in twee weken tijd. Het is een kwestie van tijd voor er een dike ontstaat waardoor de magma verticaal omhoog komt, wordt verwacht. De angst is dat eventuele lavastromen Grindavik of de energiecentrale zullen bereiken wat een drama zou zijn, aangezien Svartsengi het grootste deel van Reykjanes van energie en warm water voorziet.

In de nacht van 10 op 11 november wordt de noodtoestand uitgeroepen op Reykjanes. Grindavik wordt geëvacueerd aangezien de ineens wel heel zware aardbevingen zich recht onder de stad voordoen. In het gebied zijn op meerdere plekken gigantische scheuren in het aardoppervlak ontstaan.

Middels satelliet en GPS zien wetenschappers dat de magma zijwaarts is verplaatst en dat er een dike gevormd is die vanuit zee langs de westkant van Grindavik richting de Sundhn úka kraters loopt en daarna nog een heel stuk door. De lengte van de dike wordt geschat op zeker 15 kilometer. Op 18 november is er nog steeds geen eruptie. Bijna alle inwoners van Grindavik hebben inmiddels de gelegenheid gehad om heel kort naar huis te gaan om spullen uit hun huis te halen. Ook zijn nagenoeg alle dieren uit Grindavik gered. Er worden steeds meer beelden naar buiten gebracht over de situatie ter plaatse; dwars door Grindavik loopt een enorme breuk. Een groot deel van de plaats is maar liefst 1 meter verzakt ten opzichte van de omliggende grond en dagelijks zakt dit deel dieper weg. Het verzakte deel is zó groot dat het zelfs als vallei (graben) wordt bestempeld. De stoom die uit de scheuren komt is waarschijnlijk afkomstig van kapotte buizen die vanaf de energiecentrale Grindavik van heet water voorzien.

Op 17 november wordt aan het einde van de middag SO2 (zwaveldioxide) gemeten. Dit gebeurt eigenlijk alleen maar wanneer magma al heel dicht onder de aardkost aanwezig is. De diepte van het magma wordt nu geschat op 400 meter. Vanaf 19 november wordt duidelijk dat de sill bij Svartsengi weer gevuld wordt met magma. Ging dit eerst met een snelheid van 5 tot 7 m3; nu gaat het met een snelheid van ruim 50 m3 per seconde vele malen sneller. Hierdoor komt ook de grond veel sneller omhoog. Het is een kwestie van afwachten of de magma zich uiteindelijk weer horizontaal zal verplaatsen naar de 15 kilometer lange dike. De werkzaamheden omtrent het aanleggen van de dijk rond de energiecentrale en The Blue Lagoon zijn in volle gang. The Blue Lagoon is nog steeds gesloten.

Op 30 november is er nog steeds geen uitbarsting geweest en zijn er nog maar enkele aardbevingen. Of het gevaar nu geweken is, is niet te zeggen. De grond bij in de buurt bij Svartsengi komt nog steeds omhoog, hetzij minder snel dan voorheen. In Grindavik zijn herstelwerkzaamheden gestart. Leidingen worden gerepareerd, scheuren worden dicht gemaakt en straten worden weer netjes gemaakt. Of het overal te repareren is valt te bezien. De graben die dwars door Grindavik heen loopt, rondom de breuk, ligt namelijk 1 tot 2 meter dieper dan het omliggende land. Veel mensen zullen (voorlopig) niet terug kunnen keren naar hun huizen aangezien deze onbewoonbaar geworden zijn.

Sundhnukagigar uitbarsting 18 december 2023

In de avond van 18 december 2023 vindt er een serie aardbevingen plaatst op de plek waar al weken lang de grond omhoog komt, vlakbij de energiecentrale Svartsengi. Rond 22.00u is op de webcams te zien dat er grote hoeveelheden lava de grond uit worden gespuwd ten oosten van de energiecentrale, ten noordoosten van Hagafell langs de Sundhnukagigar kraters. De fissuur is bijna 4 kilometer lang en naar schatting zijn de lavafonteinen tot wel 150 meter hoog. De uitbarsting is vele malen groter dan de 3 voorgaande uitbarstingen. Aan het begin van de nacht is alles nog heel onzeker. Naar welke kant de lava zal stromen, of de fissuur zich uit zal breiden en naar welke kant dan.

De volgende dag is er al meer duidelijk over de uitbarsting, die op 3 kilometer afstand van Grindavik plaatsvindt. Lava lijkt niet naar Grindavik te stromen, ook de energiecentrale lijkt veilig te zijn. Wel wordt er nog hard doorgewerkt aan de “wall” rondom The Blue Lagoon en de energiecentrale; de openingen die er tot nu toe waren, waar verkeer doorheen kon, worden dichtgemaakt. Inmiddels is de lengte van de fissuur afgenomen tot ongeveer 500 meter en vindt de concentratie plaats in het midden van de oorspronkelijke fissuur.

Op 20 december is de activiteit sterk afgenomen (maar nog steeds net zo krachtig als Fagradalsfjall in 2021). De sill onder Svartsengi lijkt echter weer aangevuld te worden met magma, aangezien de land uplift nog steeds plaatsvindt. Wetenschappers houden er rekening mee dat de uitbarsting nog niet over is en geven aan dat er op elk moment op een andere plek langs de dyke een nieuwe vent zou kunnen openen. Op 21 december is er helemaal geen activiteit meer zichtbaar in vent die als laatst actief was.

Sundhnukagigar uitbarsting 14 januari 2024 

Meteen na de uitbarsting van 18 december 2023 lijkt de sill onder Svartsengi zich weer te vullen met magma en komt het land omhoog. In de tweede week van januari is het er zelfs hoger dan vóór de uitbarsting van 18 december. Het is duidelijk dat er een vervolg komt. Een verplaatsing van het magma en wellicht weer een eruptie? In de nacht van 14 januari is het zo ver; een zwerm aardbevingen treft de regio. Om 04.00u ‘s nachts is er een evacuatiebevel voor Grindavik en vroeg in de ochtend start de uitbarsting. Dit keer ten zuiden van de vorige eruptie en daardoor een stuk dichterbij Grindavik. Breidde de fissuur zich vorige keer uit richting het noorden, nu gebeurt dat richting het zuiden. De afstand tussen de eruptie en Grindavik is enkele honderden meters. De wall in aanbouw (om Grindavik te beschermen) houdt helaas niet genoeg tegen, de lava komt er al snel overheen. Wel lijkt de greenhouse veilig te zijn (voor nu), de lava blijft aan de noordelijke zijde van de wall. In allerijl worden er nog een aantal graafmachines gered, verder is het enige wat men kan doen toekijken hoe de lava steeds dichterbij Grindavik komt. Aangezien de eruptie minder groot en minder krachtig lijkt te zijn dan die van 18 december hoopt men dat deze ook eerder zal stoppen, wat de redding zou kunnen zijn voor Grindavik. Net na het middaguur opent er een nieuwe fissuur, aan de zuidelijke zijde van de wall en echt heel dicht bij de huizen aan de rand van Grindavik. Het zal nu een kwestie van (zeer korte) tijd zijn voor de lava deze huizen bereikt. Wetenschappers waarschuwen dat de mogelijkheid bestaat dat er op meer plekken fissuren ontstaan. Later in de middag bereikt de lava de straat Efrahóp, waar de eerste huizen in vlammen opgaan. In de nacht van 14 op 15 januari lijkt de activiteit in de zuidelijke fissuur te stoppen. Drie huizen zijn door de lava verzwolgen. Ook de activiteit van de noordelijke fissuur neemt af. Of dit ook echt het einde is van deze eruptie valt te bezien; er zijn nog steeds talloze aardbevingen in het gebied en de Svartsengi landlift lijkt gewoon weer door te gaan.

Sundhnukagigar uitbarsting 8 februari 2024 

In de weken na 14 januari blijft de grond bij Svartsengi omhoog komen en begin februari laten wetenschappers weten dat het niet lang zal duren voor er weer een eruptie komt. Er zijn veel aardbevingen in het gebied. In de vroege ochtend van 8 februari start er een earthquake swarm op de plek van de 18 december eruptie en na 40 minuten barst de grond open, op dezelfde plek. De fissuur is naar schatting 3 kilometer lang en de fonteinen zijn tussen de 50 en 80 meter hoog. Al snel blijkt dat lava richting road 43 (Grindavíkurveg) stroomt. Nog voor het einde van de ochtend bereikt de lava de weg, op de kruising van road 43 en road 426 (de weg naar de Blue Lagoon). De brandweer probeert met water de lavastroom te vertragen, maar live beelden laten zien dat dit niet veel resultaat boekt. Niet ver van dit punt liggen de energiecentrale en de Blue Lagoon. Die zijn beschermd voor lavastromen door de in december gemaakte wall, waar de lava nu langs stroomt. Al snel is men bang dat de pijpleiding vanaf de energiecentrale bedolven gaat worden onder de lava. Deze pijpleiding voorziet tienduizenden mensen in Kevlavik en andere delen op het schiereiland van heet water, waarmee huizen worden verwarmd. Rond de middag, al veel sneller dan verwacht, komt de lava aan bij de pijpleiding en gaat een deel van de pijpleiding verloren. Er worden meteen plannen gemaakt voor het omleiden van heet water. Het is belangrijk dat mensen niet te lang zonder heet water komen te zitten. Niet alleen omdat het hartje winter is en mensen anders te lang in de kou zitten, maar ook niet omdat alle leidingen anders bevriezen. In de ochtend van 9 februari is alle activiteit in de fissuur gestopt. Meteen geven de GPS meters aan dat het land bij Svartsengi weer omhoog komt. De magmakamer lijkt zich weer te vullen en als dat zo door gaat is het aftellen tot een volgende eruptie ergens in maart.

Sundhnukagigar uitbarsting 16 maart 2024

Op 2 maart vindt er weer een “intrusion” plaats, magma verplaatst vanuit de sill naar een dyke. Er vinden in korte tijd veel aardbevingen plaats maar er volgt geen eruptie. In het nieuws komen er berichten dat dit wellicht het einde van de reeks uitbarstingen is, aangezien het wat betreft bevingen ook erg rustig is in de dagen erna. Op 16 maart net vóór half 9 in de avond start er een nieuwe eruptie, weer in hetzelfde gebied maar iets ten westen van de vorige fissuur. De totale lengte van de uitbarsting is al snel rond de 3,5 kilometer en magma schiet bijna 100 meter hoog de lucht in. Het lavaveld wordt snel groter en ook dit keer bereikt lava road 43 (Grindavíkurveg), op dezelfde plek als bij de vorige uitbarsting. De dammen die ten noorden van Grindavik werden aangelegd zorgen er voor dat lava wordt omgeleid, richting de zee. Verwacht wordt dat deze eruptie, net als de vorige erupties, ongeveer 24 uur zal aanhouden. Het zal echter anders lopen. De activiteit neemt vrij snel af maar op een aantal plekken blijft magma omhoog komen. Experts denken dat er nu wellicht een doorgang van de sill naar de dyke is die open is gebleven waardoor er de toestroom van magma door kan blijven gaan. Na een aantal dagen kun je goed zien dat er behoorlijke kraters worden gevormd. De uitstroom van lava is sterk verminderd. Het lijkt er voor nu dan ook op dat de lavastroom road 427 (Suðurstrandarvegur) en de zee niet zal bereiken.