Deze talen worden in Zwitserland met uitsterven bedreigd

Iedere maand zwijgt er een taal voorgoed en taalkundigen waarschuwen dat in deze eeuw een vijfde van alle talen ter wereld verloren zal gaan. In Zwitserland, waar mensen meertaligheid belangrijk vinden voor wie zij zijn, worden zelfs meerdere talen met uitsterven bedreigd.

Uit een rapport van UNESCO uit 2018 komt naar voren dat er in Europa 640 talen met uitsterven worden bedreigd, mede doordat kinderen deze talen thuis niet meer als moedertaal leren. UNESCO definieert een moedertaal als de eerste taal van een kind. Zwitserland is een van de landen in Europa waar verschillende talen voorgoed verloren kunnen gaan, ondanks dat ze vastgelegd zijn als officiële taal.

Meertalige Zwitsers

Zwitserland heeft zelf geen eigen taal, maar wel vier taalgebieden: Duits, Frans, Italiaans en Romansh. Een groot deel van de Zwitserse bevolking spreekt overigens ook goed Engels. Desondanks schakelen veel bedrijven die zakendoen in Zwitserland een vertaalbureau voor Duitse vertalingen in. Meer dan 40% van de Zwitsers gebruikt daarbij regelmatig meer dan één taal, zo blijkt uit cijfers van het statistiekbureau van Zwitserland. Zwitsers vinden meertaligheid dan ook belangrijk voor hun identiteit. Zwitserland heeft zelfs een wet om het gebruik van de officiële talen te regelen en meertaligheid te bevorderen. Toch worden juist in dit land meerdere talen met uitsterven bedreigd.

Zwitsersduits

In Zwitserland wordt door Alemandische dialecten bijvoorbeeld ook Schwyzertütch of Zwitsersduits gesproken. Zwitsersduits heeft een eigen uitspraak en grammatica. En als gevolg daarvan heeft het ook veel andere woorden ten opzichte van het standaard Duits. De meeste Duitsers hebben dan ook moeite om Zwitsersduits te begrijpen. Volgens UNESCO is het Zwitsersduits echter een van de meest bedreigde Europese talen en wordt deze geclassificeerd als ‘ernstig bedreigd’. Hoewel naar schatting circa vijf miljoen mensen in Zwitserland de taal spreken, zijn dat voornamelijk grootouders en oudere generaties. Op school krijgen kinderen standaard Duitse les en vanaf de vierde klas is de eis vanuit de overheid dat scholen een tweede taal onderwijzen. Dit is meestal Duits in de Franstalige regio’s en Frans in Duitstalige kantons.

Romansh

Romansh is een andere taal in Zwitserland die onder druk staat. Romansh stamt af van het Latijn en komt net als andere Romaanse talen voort uit een mengsel van Vulgair Latijn en lokale talen, in dit geval Keltische en Reto Romaanse talen. In 1938 stemden de Zwitsers met een overweldigende meerderheid voor de erkenning van het Romansh als vierde nationale taal van het land. In de jaren daarna is de taal echter langzaamaan in de vergetelheid geraakt.

Terwijl de meerderheid van de mensen in de regio Graubünden in de eerste helft van de 19e eeuw nog Romansh sprak, wordt het nu nog maar door ongeveer een vijfde van de bevolking gesproken. Naar schatting spreken in heel Zwitserland nog ongeveer 60.000 mensen Romansh, van wie 35.000 het hun moedertaal noemen. Dat komt overeen met 0,5% van de Zwitserse bevolking. In totaal kunnen ongeveer 100.000 mensen in Zwitserland de taal verstaan.

Het grootse probleem voor Romansh is dat het vooral in de meest bergachtige gebieden van Zwitserland wordt gesproken, waar relatief weinig mensen wonen. Een andere uitdaging is de versnippering van het Romansh. In de afgelegen dalen van Graubünden zijn talrijke Romaanse dialecten en vijf verschillende schrijftalen ontstaan. Daardoor is het moeilijk om één enkele versie van de taal te behouden. In een poging het voortbestaan van Romansh te verzekeren, werd in 1982 onder de naam “Rumantsch Grischun” een gemeenschappelijke schrijftaal ontwikkeld, die echter tot enorme controverses leidde. Desondanks werd in 1996 Rumantsch Grischun uitgeroepen tot officiële administratieve en gerechtelijke taal van de Zwitserse bondsstaat en het kanton Graubünden.

Genootschap voor bedreigde talen

Om in Zwitserland bedreigde talen te beschermen is er het Schweizerische Gesellschaft für bedrohte Sprachen. Zij bevorderen de documentatie en het behoud van bedreigde talen. Laten we hopen dat dit soort mooie talen behouden blijven en we geen getuige worden van een verarming van het menselijk cultureel erfgoed.