In het Schotse plaatsje Culross ga je voor je gevoel terug naar de 17e en 18e eeuw. Op deze plek vind je tal van historische huisjes terwijl je door geplaveide straatjes loopt. Fans van Outlander zullen verschillende plekjes in Culross meteen herkennen; het plaatsje was in de serie namelijk meerdere keren het decor voor het dorp Cranesmuir. Ik mocht Culross al verschillende keer bezoeken en vertel je graag meer over deze bijzondere plek in Schotland.
Waar ligt Culross precies?
Culross ligt in Fife aan de noordelijke oever van de Firth of Forth, een grote zeearm (estuarium) aan de oostkust van Schotland. Het dorp ligt tussen Edinburgh en Stirling in. Vanuit Edinburgh is het ongeveer 40 minuten rijden in noordwestelijke richting, net over de Kincardine Bridge. De ligging aan de kust geeft je een mooi uitzicht over het water.
Geschiedenis van Culross
De tijd gaat in Culross terug naar de middeleeuwen. Er waren vroeger nauwe banden met religie, handel en industrie. Het dorp werd waarschijnlijk gesticht in de 6e eeuw door Sint Serf, een monnik die volgens de legende de mentor was van Sint Mungo, de patroonheilige van Glasgow. Geen toeval dus dat Culross een religieus centrum werd. In de 13e eeuw werd Culross Abbey gebouwd door Cisterciënzer monniken. De abdij werd een geliefd bedevaartsoord en had een belangrijke rol in de regio.
In de 16e en 17e eeuw beleefde Culross zijn gouden eeuw dankzij de handel en industrie. Het dorp was beroemd om de productie van zout en kolen. Dankzij de ligging aan de Firth of Forth was Culross een belangrijke exporthaven. Sir George Bruce, een invloedrijke koopman en ingenieur, speelde een cruciale rol in deze bloei. Hij bouwde in 1575 de eerste onderzeese kolenmijn ter wereld, die zich uitstrekte tot onder de zeebodem. Zijn innovatieve aanpak maakte Culross tot een belangrijk centrum van de kolenindustrie in Schotland.
Achteruitgang en vergetelheid
In de 18e eeuw raakte de kolenindustrie in verval en verloor Culross zijn economische macht. De haven verzandde en het dorp zakte weg in armoede. Hierdoor werder weinig nieuw gebouwd, wat ironisch genoeg heeft bijgedragen aan het behoud van de historische architectuur. Het dorp bleef vrijwel onveranderd en geeft nu een authentiek beeld van een Schots dorp uit de 17e eeuw.
Herontdekking en restauratie
In de 20e eeuw werd Culross herontdekt door historici en werd het als historisch erfgoed erkend. The National Trust for Scotland begon met een uitgebreide restauratie van de oude gebouwen, waaronder het paleis, de abdij en de karakteristieke witte huisjes met oranje daken.
Wat je niet mag missen in Culross, bezienswaardigheden en tips
Als je Culross bezoekt, zijn er een aantal plekken die je echt niet mag missen. Voor Outlander-fans zijn er zelfs nog meer redenen om goed rond te kijken in dit dorp; verschillende huisjes werden gebruikt als woningen van iconische personages en specifieke locaties als decor voor belangrijke gebeurtenissen uit de serie.
Culross Palace
Een van de belangrijkste bezienswaardigheden in Culross is Culross Palace. Dit prachtig gerestaureerde koopmanshuis uit de 16e en 17e eeuw heeft felgele muren en een oranje pannendak, wat het meteen herkenbaar maakt. Binnen vind je historische kamers met houten plafonds, antieke meubels en muurschilderingen die het verleden tot leven brengen. De tuinen achter het paleis, met kruiden, bloemen en fruitbomen, zijn nog steeds hetzelfde als toen ze in de 17e eeuw werden aangelegd. Deze sfeervolle tuinen dienen in Outlander als het decor voor de tuin waar Claire haar kruiden verzamelt. In de serie is het een plek waar ze haar kennis van kruiden gebruikt om remedies te maken. Outlander fans zullen de tuin herkennen uit verschillende scènes.
Hagg’s Steps
De historische, smalle trap Hagg’s Steps brengt je naar de hoger gelegen delen van Culross. Vanaf het pad waar je uitkomt, heb je een prachtig uitzicht over de Firth of Forth, het dorp Culross zelf en de tuinen van Culross Palace.
Culross Abbey
Boven op de heuvel staat Culross Abbey, gesticht in de 13e eeuw. Hoewel een groot deel in verval is geraakt wordt een gedeelte nog steeds gebruikt als parochiekerk. De ruïnes en het kerkhof geven een mysterieuze, historische sfeer. Vanaf deze plek heb je een schitterend uitzicht over het dorp en het omliggende landschap.
Mercat Cross en het marktplein
Het historische marktplein is het hart van Culross. Hier vind je de Mercat Cross, een stenen zuil die vroeger diende als plek voor openbare aankondigingen. Rondom het plein staan de typische witte huizen met feloranje daken die zo kenmerkend zijn voor Culross. Ook dit marktplein speelt een rol in de serie Outlander, waar het dient als het decor voor het fictieve dorp Cranesmuir. Geillis Duncan woont hier en Mercat Cross is een centrale locatie in Cranesmuir, waar Jamie een jongen bevrijdt die aan het monument vastgespijkerd is.
Culross Townhouse
Dit gebouw uit de 17e eeuw diende ooit als stadhuis en gevangenis. Nu is het een museum dat de geschiedenis van het dorp vertelt. De kleine celletjes beneden geven een kijkje in het zware leven van gevangenen uit die tijd.
Smalle straatjes en geplaveide steegjes
Wandel door de smalle, met keitjes geplaveide straatjes zoals Tanhouse Brae en Back Causeway. Hier voel je echt de historische sfeer, alsof de tijd heeft stilgestaan.
Thee drinken bij The Biscuit Café
Een bezoek aan Culross is niet compleet zonder een pauze bij The Biscuit Café, gevestigd in een oud pand met historische charme. Hier kun je genieten van een kop thee met huisgemaakte lekkernijen.
Lunchen of dineren bij The Red Lion Inn
Ga zeker eten bij The Red Lion Inn, een authentieke Schotse pub. Op de menukaart staan diverse traditionele gerechten, zoals Haggis. Ben je niet zo van het uitproberen van lokale specialiteiten? Dan kan ik zeker de steak aanraden, die ik zelf ook met veel smaak heb gegeten. Een leuk detail: voordat het eten wordt uitgeserveerd, krijg je een schort om, zodat je kleding niet bespat wordt door het vlees dat op een gloeiend heet plaatje wordt geserveerd.
West Kirk
Maak ook zeker de korte wandeling naar de eeuwenoude begraafplaats West Kirk, iets verderop. In Outlander dient deze begraafplaats als het fictieve kerkhof Black Kirk, waar Claire en Jamie ontdekken waarom veel jongens uit het dorp ziek worden nadat ze daar zijn geweest. Het is een mysterieuze plek die, vooral bij slecht weer, bijna spookachtig aanvoelt. Zeker een bezoekje waard!
Wandelen langs de Firth of Forth
Maak ook een wandeling langs het water voor een prachtig uitzicht op de Firth of Forth. Geniet van de rust en het mooie landschap rondom het dorp. Ben je een vogelliefhebber? Deze plek langs de rivier (en ook het verderop gelegen Queensferry) is een geliefde locatie voor vogelspotters.
Dit deel van Schotland ontdekken met een huurauto
Al meerdere keren was ik in deze Schotse regio om verschillende mooie plekken te ontdekken, waaronder Outlander filmlocaties. Lijkt je dit ook wel wat? Dan kan ik je aanraden om een auto te huren. Dit doe ik zelf altijd bij Sunny Cars, in verband met de all-in formule. Hierdoor ben je altijd meteen voor alles verzekerd. Heb je bij het ophalen van de auto geen gedoe met eventueel aanvullende verzekeringen en dat voorkomt een hoop stress. Kun je met een gerust hart de Schotse wegen op!
Overnachten in (de buurt van) Culross
Er zijn in Culross enkele accommodaties waar je leuk kunt overnachten. Hoef je niet per se in het plaatsje zelf te slapen? Dan zijn er in de omgeving ook veel leuke plekjes te vinden. Zelf ben ik fan van Parkhead House in het nabijgelegen Queensferry. Echt een super leuke, sfeervolle accommodatie. Vanaf hier loop je overigens ook zo naar Midhope Castle; een must-do als je fan bent van Outlander!
