Vulkaanuitbarsting IJsland 2021, Fagradalsfjall Reykjanes

Eind februari 2021 begint het te rommelen op het schiereiland, in de buurt van de Keilir vulkaan. In drie weken tijd krijgen inwoners van het zuidwestelijke deel van IJsland te maken met meer dan 50.000 aardbevingen. Veel van die bevingen hebben een kracht van boven de 5 op de schaal van Richter, niet mis dus. Meteen wordt duidelijk dat er een uitbarsting onderweg is (de eerste van meerdere vulkaanuitbarstingen op Reykjanes) maar de exacte plek kan niet helemaal worden bepaald. Men denkt eerst dat de Keilir op uitbarsten staat, maar het gebied waar magma naar boven probeert te komen blijkt toch zuidwestelijker te liggen. Uiteindelijk weet het magma in de vallei Geldingadalir vlakbij de berg Fagradalsfjall door de aardkorst heen te breken.

Meer over de berg Fagradalsfjall op Reykjanes

Fagradalsfjall is geen doorsnee vulkaan zoals we die kennen. Zo’n 6000 jaar geleden is er op deze specifieke plek voor het laatst vulkanische activiteit geweest. Vandaag de dag staat de Fagradalsfjall bekend als een tafelberg. Het is een berg van zogenaamd tufsteen, sedimentair gesteente dat ooit door een vulkaan werd uitgespuwd. De langgerekte Fagradalsfjall is met een hoogte van 385 meter de hoogste berg op het schiereiland Reykjanes.

Vulkaanuitbarsting IJsland 2021, Fagradalsfjall

Aan de noordoostkant van de berg Fagradalsfjall, in de vallei Geldingadalir, vindt op 19 maart 2021 uiteindelijk de eruptie plaats. Op 3 verschillende plekken in een 600 à 700 meter lange spleet wordt lava omhoog gestuwd. De omhoog komende lava creëert op 1 specifieke plek twee gigantische kegelvormige kraters. Uiteindelijk smelten de twee kraters een soort van samen tot 1 krater.

Fagradalshraun, de naam van de nieuwe IJslandse vulkaanuitbarsting

De 2021 eruptie op het schiereiland Reykjanes vormt in de loop van maanden een krater die een behoorlijke vorm aanneemt. De officiële naam van de vulkaan is Fagradalshraun, al wordt de vulkaan vaker Fagradalsfjall vulkaan of Geldingadalir vulkaan genoemd.

Fagradalshraun op kaart

Hieronder kun je de plek van de vulkaanuitbarsting op IJsland in 2021 goed op de kaart zien. Duidelijk te zien is ook hoe ver de plek van Reykjavik af ligt, ongeveer 40 kilometer. Gelukkig vindt de eruptie plaats op een vrij afgelegen plek op het schiereiland zodat bewoners in het nabij gelegen Grindavik er niet teveel hinder van ondervinden.

Hoe lang blijft de vulkaan in Geldingadalir actief?

In 2021 weet niemand hoe lang deze vulkaanuitbarsting op IJsland zou gaan duren. Over het algemeen wordt gekeken naar de hoeveelheid lava die per seconde wordt uitgespuwd. Komt deze hoeveelheid onder de 3m³ per seconde dan is de kans groot dat het langzaam uit zal doven. Een paar weken nadat de eerste lava naar boven komt is de hoeveelheid lava die wordt uitgespuwd bij deze uitbarsting nog tussen de 5m³ en 10m³ per seconde. De verwachting is dat de eruptie dus wel een tijdje zou gaan duren. Voorchristelijke graven in de vallei worden bedekt door de lava. Gelukkig kon een archeologisch team de graven nog net op tijd goed documenteren.

Bijzonder: lava van vulkaan in Geldingadalir komt van grote diepte

Onderzoekers hebben de lava van de Geldingadalir vulkaanuitbarsting op IJsland onderzocht en waren daarna euforisch. De lava die naar boven kwam was van alle lavasoorten in de afgelopen 7000 jaar de meest “primitieve” soort die het aardoppervlak wist te bereiken. De lava kwam van 17 tot 20 kilometer diepte, wat betekende dat het van ver onder de aardkorst kwam. Dit in tegenstelling tot de lava die wordt uitgestoten bij uitbarstingen van de Katla en de Hekla, omdat de magmakamer van die vulkanen in de aardkorst gesitueerd zijn.

De Geldingadalir vallei is zo’n 25 á 30 meter diep. Al snel is de vallei “vol” en vloeit de lava via lagere delen tussen heuvels door naar andere valleien. Doordat men niet kan zeggen hoe lang de uitbarsting zal gaan duren is men bang dat de lavastroom uiteindelijk de weg bereikt. Er wordt een hoge dam aangelegd, in de hoop dat deze de lavastroom tegen gaat houden. Gelukkig komt het niet zover. De Geldingadalir vulkaanuitbarsting op IJsland in 2021 duurt uiteindelijk net geen 6 maanden. In september 2021 wordt het rustig in het gebied en de lavastroom bereikt nooit de weg.

Hoe is het met de Fagradalsfjall vulkaan op IJsland vandaag?

Na het stoppen van de Geldingadalir vulkaanuitbarsting in september 2021 worden in de maanden erna diverse keren flinke clusters met aardbevingen waargenomen, maar het komt niet meer tot een eruptie. Aardbevingen kunnen ook ontstaan doordat de lava verder naar beneden zakt. Men is in de veronderstelling dat dat dan ook de reden van deze specifieke aardbevingen is.